Noem een beeldende of toegepaste kunstdiscipline en Chris Lebeau is er actief in geweest. Schilderen, tekenen, batikken, boekbanden ontwerpen, houtsneden maken, lithograferen, hij doet het allemaal – en meer.

Met ruim 2300 objecten van zijn hand is Lebeau zonder twijfel een van de kernkunstenaars in de verzameling Kunst rond 1900 van het Drents Museum. In de collectiepresentatie Labyrinthia is de ‘Zaal van de Idealen’ aan deze eigengereide kunstenaar gewijd.

◼️ Chris Lebeau, Studieblad met stilering van de goudsbloem, 1896
Collectie Drents Museum, schenking Stichting Schone Kunsten rond 1900

Een bepalende jeugd

Lebeau wordt in 1878 in Amsterdam geboren als Joris Johannes Christiaan, laatste van vier kinderen. Zijn jeugd wordt getekend door de bittere armoede waarin het gezin verkeert en de socialistische, anarchistische opvattingen van zijn vader. Lebeau volgt wat dat betreft in vaders voetspoor. Hij blijft zijn eigen anarchistische principes zijn leven lang trouw en schroomt niet deze te verkondigen. Daarnaast is hij overtuigd vegetariër en drinkt hij geen alcohol. Dat laatste omdat hij wil voorkomen dat hij ook op dat gebied op zijn vader gaat lijken.

Leren decoreren

Met financiële ondersteuning kan Lebeau na de lagere school, waar zijn tekentalent al wordt opgemerkt, doorleren. Eerst aan de Kunstnijverheidsschool Quellinus, daarna aan de Rijksschool voor Kunstnijverheid. Hij wordt opgeleid tot ontwerper en specialiseert zich als decoratief schilder. Lebeau neemt bovendien deel aan de Vâhana-cursus, waar aan de hand van de beginselen van de theosofie – de leer die uitgaat van een religie-overstijgende wijsheid – lessen tekenen en kunstgeschiedenis worden gegeven. Deze opleidingen hebben gemeen dat er veel aandacht uitgaat naar het ontwerpen van vlakke ornamenten. Studenten leren natuurmotieven te stileren en zich te baseren op een geometrisch systeem. Lebeau maakt zich deze manier van werken helemaal eigen. Het levert een zeer herkenbare stijl op.

Chris Lebeau, Anna Leverington, 'Theemuts met gebatikt decor van pelikanen', circa 1906. Collectie Drents Museum, schenking Stichting Schone Kunsten rond 1900

Vliegende start

De lange carrière van Lebeau kent een vliegende start. Nadat hij rond 1900 in aanraking komt met de batik-techniek heeft hij het van oorsprong Javaanse procedé al snel onder de knie. Kort gezegd wordt er tijdens het batikken was aangebracht op stof, waarna het in een verfbad gaat. De kleur dringt niet door de was. Daardoor ontstaat er een decoratiepatroon. Voor verschillende kleuren moet dit steeds worden herhaald.

Met zijn gebatikte voorwerpen, uitgevoerd in samenwerking met zijn eerste vrouw Anna Leverington, heeft Lebeau veel succes. Hij leert de fijne kneepjes van het vak aan onder anderen Bertha Bake en Piet Ducro. Als docent is hij streng, schrijft Bake later, ‘maar je kon alles leren van Lebeau, hij had letterlijk alles voor zijn leerlingen over’.

◼️ Bertha Bake, Batikproef op perkament met decor van vier gestileerde bloemen, 1910
Collectie Drents Museum, schenking Stichting Schone Kunsten rond 1900
◼️ Chris Lebeau, Amberkleurig bloembolglas, 1924
Collectie Drents Museum

Rond die tijd begint ook zijn samenwerking met de Eindhovense firma E.J.F. van Dissel & Zonen. Voor hen ontwerpt Lebeau patronen voor tafellinnen van damast. Het blijkt een gouden greep. Lebeau is trouw aan zijn opdrachtgever en vice versa, ze blijven bijna 35 jaar aan elkaar verbonden. De producten zijn populair en worden tot ver na zijn overlijden verkocht.

Chris Lebeau, 'Tafellaken van damast met dessin Kers', 1910-1945. Collectie Drents Museum, schenking Stichting Schone Kunsten rond 1900 | Chris Lebeau, 'Patroontekening voor damasten tafellaken met dessin Kers', 1898-1945. Collectie Drents Museum, schenking Stichting Schone Kunsten rond 1900

Idealen

Maar als er gedenkdamasten moeten worden ontworpen die bijvoorbeeld met het koningshuis te maken hebben, geeft Lebeau als anarchist niet thuis. Wanneer hij voor de glasfabriek Leerdam gaat ontwerpen gebeurt iets soortgelijks: als geheelonthouder weigert hij glazen te ontwerpen waar alcohol uit gedronken wordt. Hij houdt het voornamelijk bij vazen.

De spotprenten en sommige affiches die Lebeau maakt laten over zijn politieke standpunten al helemaal geen twijfel meer bestaan. Tijdens de Tweede Wereldoorlog vervalst hij persoons- en andere documenten voor het verzet. Daarvoor wordt hij in 1943 gearresteerd. Van de bezetter krijgt hij een kans om op vrije voeten te komen, maar dan moet hij alle illegale praktijken staken. Standvastig als Lebeau is, weigert hij. Vlak voor de bevrijding sterft hij in concentratiekamp Dachau.

◼️ Chris Lebeau, Politieke prent; De vredestichter die men huldigt, 1898-1945
Collectie Drents Museum, schenking Stichting Schone Kunsten rond 1900

Podcast: Vervalsen uit principe

Achter het schilderij ‘Portret van Sixta Heddema’ gaat een spannend verhaal schuil. Een verhaal over heldenmoed, vriendschap en staan voor je principes. Het hele verhaal wordt verteld in de podcast: Vervalsen uit principe.

◼️ Chris Lebeau, Portret van Sixta Heddema, 1936
Collectie Drents Museum, schenking Stichting Schone Kunsten rond 1900

meer informatie