27 september 2013

Op de afdeling archeologie van het Drents Museum is van 12 oktober 2013 tot en met 5 januari 2014 de tentoonstelling Land van Ontdekkingen - Op zoek naar de trechterbekercultuur te zien. In de presentatie in Assen staat de trechterbeker-cultuur centraal, bekend van de bouwers van de hunebedden. De mensen die ze gebouwd hebben, kennen we het best van het aardewerk (de trechterbekers) dat ze maakten en dat in grote aantallen in de hunebedden is gevonden. Maar veel meer weten we eigenlijk niet van het volk van de trechterbeker-cultuur. Wie waren ze eigenlijk? Waarom weten we vrijwel niets van hun nederzettingen? Deze vragen worden beantwoord in deze tentoonstelling, die samen met tentoonstellingen in het Groninger Museum en het Fries Museum het sluitstuk vormt van een Nederlands-Duits project dat zicht richtte op de archeologie van de Noord-Nederlandse en Noord-Duitse kuststreek. 

Het project Land van Ontdekkingen 
Het project bestond uit verschillende onderdelen. Zo werkten archeologen uit beide landen samen aan onderzoek, werd een tweetalig overzichtswerk geschreven over de gehele bewoningsgeschiedenis van het gebied en werd een overzichtstentoonstelling in het Duitse Emden georganiseerd. Op de tentoonstelling in Assen is een deel van de grotere tentoon-stelling in Emden te zien en wel het gedeelte waarin de trechterbekercultuur staat. In het Groninger Museum is tot en met 9 februari 2014 de tentoonstelling Het verdronken land te bezichtigen en in het Fries Museum tot en met 30 augustus 2015 de tentoonstelling Oer-Fries Design. Het project is mogelijk gemaakt door financiële ondersteuning door de Eems-Dollard Regio (EDR), Nedersaksen en de drie noordelijke Nederlandse provincies. 

Het onderzoek naar de trechterbekercultuur  
Eén van de speerpunten van het project vormde de trechterbekercultuur, de archeologische term voor de bouwers van de hunebedden. Deze stenen monumenten in Noord-Nederland, maar ook in andere delen van Noord-Europa, zijn omstreeks 3.400-3.000 v. Chr. gebouwd door de prehistorische bewoners van deze streken. De vele vondsten uit de hunebedden geven aan dat hier doden in werden begraven. Een aantal Nederlandse hunebedden is in de periode 1918-1960 gedeeltelijk of zelfs geheel opgegraven door A.E. van Giffen, de beroemdste Nederlandse archeoloog uit de 20e eeuw. Vanuit zijn Biologisch-Archaeologisch Instituut (BAI) van de Rijksuniversiteit Groningen verzamelde Van Giffen veel gegevens die nu nog steeds niet allemaal zijn uitgewerkt. Als onderdeel van het project Land van Ontdekkingen is door het Groninger Instituut voor Archeologie (GIA) van de Rijksuniversiteit Groningen onderzoek gedaan naar de Nederlandse hunebedden. 

De tentoonstelling in het Drents Museum             
De tentoonstelling laat zien wat het onderzoek naar de trechterbekercultuur heeft opgeleverd en geeft een duidelijk beeld van een groep mensen die als eerste grotendeels van de landbouw leefde, zijn aardewerk uitbundig versierde en veel energie investeerde in de zorg voor de doden. Zo heeft nieuw onderzoek van het hunebed D53 in Havelte uitgewezen dat in dit hunebed de crematieresten van tenminste vijf personen zijn bijgezet en dat een van hen wellicht was gehuld in een mantel van berenvel. Bij de crematieresten zijn namelijk ook twee verbrande berenklauwen gevonden, terwijl andere botten van het grote roofdier ontbraken. Minstens zo interessant is dat ook net over de grens met Duitsland bij Leer een kuil is opgegraven met crematieresten, waaronder enkele berenklauwen.       
Het vermoeden bestaat nu ook dat het deels verdwenen hunebed D12 bij Eext geen 'klassiek' hunebed was, maar een dolmen: een kleiner type stenen grafkamer met een U-vorm, die de ingang aan de korte zijde had. In Van Giffens tijd waren in Nederland nog geen dolmens bekend. D12 bij Eext is de tweede Nederlandse dolmen, een aantal jaren geleden is er nog een gevonden, namelijk bij Heveskesklooster nabij Delfzijl.

Publicatie                    
Bij het project is een tweetalige publicatie verschenen. Het boek kost € 34,80 en is in de Museumshop en via de webshop van het museum te verkrijgen (ISBN 9783940601162).

Persfoto's
Klik op de afbeeldingen hieronder om deze te vergroten.

  

Bijschriften:
- Grafgiften aangetroffen in steenkistgraf en grafkuil, Diever
- Breedwig van amfiboliet, Zwiggelte
- Depot van bijlen, bij de Reest (Balkbrug/Zuidwolde)

Fotograaf: Christina Kohnen, Keulen