Drenthe
Van Gogh verbleef in 1883 bijna drie maanden in Drenthe, waar hij diep onder de indruk was van het landschap met heide en veengrond. In zijn tekeningen en schilderijen probeerde hij de sfeer en de stemming van het platteland in de herfst vast te leggen. Hij schilderde meerdere landschappen in donkere kleuren, soms met werkende figuren.

Uit zijn brieven blijkt dat hij tijdens zijn verblijf ten minste achttien studies schilderde, maar het merendeel daarvan is verloren gegaan. Vandaag de dag worden slechts vijf schilderijen aan de Drentse periode toegeschreven, Onkruid verbrandende boer is daar één van. Alle Drentse schilderijen in Nederlandse openbare collecties. Naast Onkruid verbrandende boer heeft het Drents Museum ook De turfschuit in bezit. In de collectie van het Van Gogh Museum bevinden zich de drie andere werken uit Van Goghs Drentse periode.

Avondeffect
In een brief van 22 oktober 1883 aan zijn broer Theo maakte Vincent van Gogh schetsjes van vier schilderijen, waaronder Onkruid verbrandende boer. Hij schreef daarover: 
 
‘Ziehier een paar avond effekten – ik zit nog steeds op dat onkruidverbrandertje, dat ik wat toon aangaat in een geschilderde studie beter heb dan vroeger, zóó dat het meer de grootheid der vlakte en het vallen van den avond geeft en ’t vuurtje ’t eenige lichtstipje is met ietwat rook. Ik ging er telkens s’avonds voor buiten kijken.’
 
Het aangekochte werk is een geslaagde poging van Van Gogh om dat avondeffect vast te leggen. Onkruid verbrandende boer is een donker schilderij met kleuren die dicht bij elkaar liggen: door zich te concentreren op de lichtwerking wist Van Gogh er een interessante voorstelling van te maken. Het schijnsel van het vuur, de opstijgende rook, het licht dat op de handen en voet van de figuur valt en de schaduw die hij op het land werpt, zijn goed getroffen. In 1883 was Van Gogh pas een jaar aan het schilderen met olieverf en nog zoekende naar zijn stijl als schilder. Met dit kleine maar krachtige werk uit de Drentse periode van Van Gogh wordt de collectie van het Drents Museum aanzienlijk versterkt.
 
Samenwerking Van Gogh Museum
Het Drents Museum en het Van Gogh Museum hebben Onkruid verbrandende boer samen in bezit, het zal wisselend in deze musea te zien zijn. Behoud en beheer van het werk is in handen van het Van Gogh Museum. De eerste publiekspresentatie was in de tentoonstelling Barbizon van het Noorden. Deze tentoonstelling is verlengd tot en met 13 september, maar op dit moment is de Onkruid verbrandende boer niet in Assen te zien. 

WAAR IS HET ‘ONKRUIDVERBRANDERTJE’?

Enkele maanden hangen ze op deze wand naast elkaar: De turfschuit en Onkruid verbrandende boer. Twee van de olieverfschetsen die Vincent van Gogh maakt tijdens zijn korte bezoek aan Drenthe in 1883. De turfschuit is al sinds 1997 in het bezit van het Drents Museum. Het ‘onkruidverbrandertje’ – zoals Van Gogh de man bij het vuurtje noemt – zwerft dan nog over de wereld. Bijna twintig keer wisselt het kunstwerk van eigenaar. Dichter Herman Gorter bezit het doek als een van de eersten. Even is het eigendom van de nazi’s en later hangt het onder meer bij particulieren in New York en Puerto Rico. In 2019 duikt het schilderijtje op. De erven Goudstikker besluiten het te laten veilen. Op 13 november vindt de veiling plaats, bij Sotheby’s in New York. Het Van Gogh Museum en het Drents Museum bieden gezamenlijk op het schilderij. Met dank aan vele geldschieters lukt het de musea om Van Goghs Onkruid verbrandende boer naar huis te halen. Na 136 jaar is het ‘onkruidverbrandertje’ terug in Drenthe. Op 16 december wordt de olieverfschets toegevoegd aan de tentoonstelling Barbizon van het Noorden – De ontdekking van het Drentse landschap 1850-1950.

Afgesproken is dat het meesterwerkje afwisselend te zien is in het Van Gogh Museum en het Drents Museum. Van 9 oktober 2020 t/m 10 januari 2021 was het werk onderdeel van de tentoonstelling ‘Je liefhebbende Vincent’. Van Goghs mooiste brieven. De schilder schreef ruim achthonderd brieven en het Amsterdamse museum bezit daar een leeuwendeel van. De brieven zijn kwetsbaar. Zelden worden ze vertoond. In 'Je liefhebbende Vincent' waren maar liefst veertig prachtige brieven van Vincent van Gogh te zien in combinatie met beroemde werken als De slaapkamer (1888), De zaaier (1888), De aardappeleters (1885) én Onkruid verbrandende boer (1883).

Dit schilderij is vanaf 11 september 2023 t/m 7 januari 2024 te zien in de tentoonstelling Op reis met Vincent - Van Gogh in Drenthe