De meeste objecten uit onze collectie Kunst 1885-1935 zijn tijdelijk niet te zien in verband met de herinrichting van ons museum. Wel presenteren wij tot en met 15 september 2024 de tentoonstelling Christine en Janus van Zeegen - Vernieuwers in Draad en Verf. Hierin is (onder andere) het werk te zien dat dit bijzondere duo maakte rond 1900.
Kunst 1885-1935
De periode rond 1900 wordt gekenmerkt door stormachtige ontwikkelingen in kunst en maatschappij. Er is een sterk besef van een ‘nieuwe tijd’, die vraagt om een ‘nieuwe kunst’. De 40.000 objecten in de collectie Kunst 1885-1935 vertellen verhalen over de dromen en idealen van mensen die in deze tijd voor het kunstenaarschap kiezen. Veel van hen beperken zich niet tot de beeldende kunst, maar ontwerpen met hetzelfde gemak complete interieurs, serviezen, kleding of boekbanden.
De diversiteit in de collectie is enorm en strekt zich uit van schilderijen en werk op papier tot keramiek, textiel, glas, metaal en meubels. Er is werk aanwezig van meer dan 500 kunstenaars en fabrieken. Bijzonder zijn de vele schildersmaterialen, zoals paletten, schilderkisten, houtblokken, gipsen en schetsboeken waarmee het maakproces van de kunstenaar in beeld wordt gebracht.
Beeldende kunst
Aan het eind van de negentiende eeuw gaat een nieuwe generatie schilders, geïnspireerd door het Franse impressionisme, met fellere kleuren werken. Zij vinden verschillende manieren om zich uit te drukken. Zo schilderen de ‘Tachtigers’ in snelle penseelstreken het moderne leven in de stad, terwijl de symbolisten met zwierige lijnen juist een droomwereld vastleggen. Weer anderen willen onder invloed van het socialisme een nieuwe samenleving realiseren en maken ‘gemeenschapskunst’ die in openbare gebouwen voor iedereen te zien is.
Terwijl na 1900 in kleurgebruik en abstractie de invloed van het kubisme en het fauvisme te zien is, blijven velen toch vasthouden aan een traditionele, figuratieve manier van schilderen. Topstukken in de collectie zijn onder andere Portret van Sixta Heddema door Chris Lebeau, Vrouw met zonnebloemen van Thérèse Schwartze en De verjaardagskroon van Georg Rueter.
Toegepaste kunst
Volgens de Europese kunstnijverheidsbeweging die rond 1890 opkomt, moet schoonheid doordringen tot in het dagelijks leven van zoveel mogelijk mensen. In Nederland komen deze ideeën vooral via de Engelse Arts & Crafts beweging tot leven. Uit Frankrijk en België komt rond 1900 de invloed van de Art Nouveau met zijn sierlijke lijnen. De Nederlandse variant op deze stroming, de Nieuwe Kunst, toont een strakke vormgeving die de constructie in plaats van de versiering benadrukt. Kunstenaars willen hun mooie ontwerpen betaalbaar houden zodat iedereen ze kan kopen.
Na de eerste wereldoorlog verbleken de idealen en gaan ontwerpers kostbare, exotische materialen gebruiken voor ontwerpen met opvallende versieringen: de Art Deco of Amsterdamse School. In de jaren 1920 ontstaat als reactie hierop het Functionalisme: als het gebruiksvoorwerp functioneel is, wordt het vanzelf mooi. De schoonheid zit niet in de versiering, maar in de vorm. De sobere ontwerpen passen bij de crisis van de jaren dertig. Enkele topstukken op dit gebied zijn de Loving cup van Jan Eisenloeffel, Vaasjes van Johanna van Eijbergen en Voetbalspelers van Johan Thorn Prikker.
Geschiedenis van de collectie
Dat er in het Drents Museum een topcollectie op het gebied van de Nederlandse kunst rond 1900 te vinden is, zou je misschien niet meteen verwachten. Deze heeft dan ook een bijzondere geschiedenis die begint in de jaren ’60 van de vorige eeuw. Op dat moment dreigt de kunst rond 1900 – op een paar grote namen als Van Gogh en Mondriaan na – in de vergetelheid te raken. Bij kinderen en familieleden van kunstenaars ontstaat het groeiende besef dat zij in actie moeten komen om deze kunst opnieuw onder de aandacht te brengen. Zij zoeken bovendien een goede bestemming voor de nalatenschap van hun voorouders. Ze slaan de handen ineen en richten in 1964 de Stichting Schone Kunsten rond 1900 (SSK) op.
De stichting vindt vanaf de jaren ’70 van de vorige eeuw onderdak voor de collectie in het Drents Museum dat in het sfeervolle voormalige provinciehuis uit 1885 gevestigd is. In de jaren daarna groeit de collectie gestaag en is het Drents Museum zelf ook actief gaan verzamelen. Er worden talloze tentoonstellingen over deze periode georganiseerd.
Vaak is het de eerste keer dat er een overzichtstentoonstelling met bijbehorende publicatie over een bepaalde kunstenaar samengesteld wordt. Ook zijn er in toenemende mate tentoonstellingen waarin de collectie in internationaal perspectief geplaatst wordt, zoals The Glasgow Boys, Peredvizhniki en Sprezzatura. In 2017 wordt de gehele SSK-collectie van zo’n 20.000 objecten aan het museum geschonken. Vandaag de dag telt de collectie Kunst 1885-1935 meer dan 40.000 objecten.
Ook liefhebber van kunst rond 1900?
De Vereniging Vrienden Nieuwe Kunst rond 1900 (VVNK) is net zo’n groot fan van deze periode als wij en heeft een speciale band met het museum. De VVNK organiseert niet alleen talloze activiteiten maar biedt op de website ook een uitgebreid biografisch overzicht van kunstenaars en fabrieken rond 1900.
In aanloop naar de nieuwe collectiepresentatie is de collectie Kunst 1885-1935 tijdelijk niet in het museum te zien.