Trans­cript afle­ve­ring 1: Introductie

MUZIEK: De aflevering start met een Mexicaanse melodie. Het is een ontspannen melodie met gitaar en neuriën.  Zodra de host begint te praten wordt de muziek zachter en stopt langzaam. 
.
ELINE: ​Mijn beste masker is een hele grote brede glimlach, zodat mensen niet doorhebben wat er speelt. Want dat is makkelijker voor mij vaak. Het kost minder energie. Om dat masker omhoog te houden. Om die elastiekjes aan te trekken en die grijns op te zetten. Dan uit te leggen wat er echt speelt: ‘Ah ik heb nauwelijks geslapen vannacht. Ik verrek van de pijn.’ Dus dat is een manier waarop ik zelf een masker opzet.
.
ELINE: Je luistert naar: Op Frida’s vleugels. Een vierdelige podcastserie, gemaakt door Eline Pollaert en Xandra Koster in samenwerking met het Drents Museum bij de tentoonstelling Viva la Frida!
.
Mijn naam is Eline Pollaert. Ik ben historicus en ik doe onderzoek naar de geschiedenis van handicap. Daarnaast ben ik activist én liefhebber van het werk van Frida Kahlo.
.
XANDRA: En ik ben Xandra Koster, beleidsmedewerker bij Ieder(in), de landelijke belangenbehartigersorganisatie voor chronisch zieken en gehandicapten. Daarnaast schrijf ik over de discriminatie van mensen met een beperking, ben ik activist én heb ik me verdiept in het werk en leven van Frida Kahlo, vanuit mijn liefde voor haar werk. 
.
In deze podcast onderzoeken wij wat Frida Kahlo voor onszelf én voor andere gehandicapte mensen betekent. Vanuit het hart van de Viva la Frida! tentoonstelling in het Drents Museum in Assen gaan we in gesprek met bijzondere gasten. Samen bespreken we Frida’s werk en leven aan de hand van tentoonstellingsobjecten, vanuit het perspectief van onze eigen handicaps.
.
ELINE: Deze podcastserie is gemaakt in het kader van de tentoonstelling Viva la Frida!, te zien in het Drents museum tot en met 27 maart 2022. Maar houd de website in de gaten voor een eventuele verlenging van de tentoonstelling in verband met corona.
.
XANDRA: In deze aflevering gaan wij, Eline en Xandra, met elkaar in gesprek. Wie zijn wij, wat hebben wij met het onderwerp handicap en wat betekent Frida Kahlo voor ons? 
.
ELINE: Deze podcastserie heet Op Frida’s Vleugels, naar Frida Kahlo’s eigen uitspraak: “Voeten, waar heb ik jullie voor nodig wanneer ik vleugels heb om te vliegen?” We waren het al snel eens over deze titel, maar waarom hebben we eigenlijk gekozen voor deze quote van haar, Xandra?
.
XANDRA: Frida schreef deze gevleugelde uitspraak aan het einde van haar leven in haar dagboek, toen haar rechterbeen werd geamputeerd. Maar ook vóór deze gebeurtenis was vliegen al een belangrijk thema in haar werk. Zo zijn er vele vogels en vlinders te vinden op haar schilderijen, net zoals vliegtuigen. Ook haar dagboek staat vol met tekeningen van Frida met vleugels. 
.
De reden dat we voor deze titel hebben gekozen is om te benadrukken dat het leven niet ophoudt bij handicap. Gehandicapte mensen zoals jij en ik bewegen ons op een unieke manier door de wereld, omdat die nog veel te vaak niet op ons is ingericht. Lukt iets niet linksom? Dan gaan we rechtsom. Kan ik niet meer lopen? Dan vlieg ik toch gewoon. De creativiteit die bij handicap komt kijken wordt naar mijn idee veel te weinig erkend. En precies die rijkdom van een gehandicapt perspectief. Dat is wat we in deze podcast willen laten zien.
.
Eline, wil je jezelf voorstellen. En om te beginnen hoe zie je er uit? 
.
ELINE: Dat wil ik zeker. Nou ik ben dus Eline Pollaert. Ik ben 30 jaar oud. En als je nu tegenover mij zou zitten, zoals jij nu doet Xandra, midden in de Viva la Frida! tentoonstelling - super bijzonder. Dan zie je een witte vrouw voor je. Dun. Met rode krullen. Ik heb erg mijn gedaan op mijn make-up. Daar zie je natuurlijk helemaal niks van op deze opname. Maar het is echt heel mooi geworden. 
.
XANDRA: Ik zie het.
.
ELINE: En in mijn gezicht heb ik ook wat piercings. Dus dat maakt het plaatje helemaal af. 
.
XANDRA: En wat doe je in het dagelijks leven?
.
ELINE: Dat is een goeie vraag. Ik ben onderzoeker van achtergrond. Ik ben historicus. Dus ik duik altijd in de geschiedenis. Specifiek doe ik onderzoek naar de achtergrond van handicap. Ik start dit jaar met een PHD naar dit onderwerp. Dus daar heb ik erg veel zin in. Daarnaast ben ik ook activist. Specifiek anti-validisme activist. Om even kort toe te lichten: validisme is de discriminatie voor mensen met een beperking. Daar zit ik mij actief tegen in als activist!
.
XANDRA: Mooi! En hoe heb jij Frida Kahlo leren kennen en waarom is zij belangrijk voor je? 
.
ELINE: oeh! Dat is een goede vraag. Ik weet eigenlijk niet meer precies hoe het zo is gekomen, zoals je in Brabant zegt, waar ik vandaan kom. Voor mijn gevoel is ze er altijd geweest, volgens mij is dat helemaal niet waar. Maar ik weet wel dat ik haar vrij vroeg heb leren kennen. 
.
XANDRA: Hebben we het dan over kindertijd of?
.
ELINE: Ja, ik denk het wel. Ik denk dat ik, toen ik begon in mijn tienerjaren, dat het toen echt wel begon te komen. Ik was ook hevig feministisch in mijn pubertijd. Daar is de ellende begonnen met mij. Dus daar kun je eigenlijk Frida Kahlo niet over het hoofd zien.
.
En goh, waarom ze belangrijk is voor mij? Ik denk dat het heel waardevol is dat ik mij in sommige delen van wie zij was en ook in haar werk mezelf kan herkennen. Zij was bi-sexueel, ik ben zelf ook queer. Ik ben ook gehandicapt en hoe zij in haar werk onder andere om gaat met hoe zij pijn ervaart, met hoe zij gehandicapt leeft, daar kan ik me heel erg aan spiegelen. En zeker toen ik, na mijn twintigste, steeds meer last kreeg van mijn handicaps, zeker voor mijn chronische pijn. Toen ben ik echt met nieuwe ogen naar haar werk gaan kijken. 
.
XANDRA: Oke. En hoe komt het nou dat we deze podcast maken? Kun jij vertellen aan de luisteraars hoe dat is gegaan?
.
ELINE: zeker te weten! In 2018 of 2019 volgens mij, dat de Frida Kahlo tentoonstellingen die al de hele wereld is over gereisd naar Drenthe zou komen en toen dacht ik; Frida Kahlo in Nederland. Daar moeten we iets mee! Ik ben toen in de pen geklommen, ik heb het Drents Museum geschreven. Die reageerde heel enthousiast. Toen kwam zoals we allemaal weten, corona. Toen is de tentoonstelling een jaar uitgesteld.
.
Het bleef erg stil aan het front. Toen ik in het najaar van 2021 dacht, goh, misschien moet ik nog maar eens aan de bel trekken, toen is het balletje gaan rollen. Nu zitten we dus hier, letterlijk tussen de schilderijen en de jurken van Frida. En zijn we deze podcast aan het opnemen. 
.
XANDRA:  Mooi. En hebben wij, ja ik weet het zelf al, maar de luisteraar niet natuurlijk. Zijn wij kunsthistorici? Weten wij echt dingen over kunst?
.
ELINE:  Precies helemaal niets. Behalve dat ik een groot hart heb. Ik ben historicus, geen kunst historicus dus helaas, ik kan je niets vertellen over hoe een schilderij tot stand is gekomen. De historische context kunnen we ons op inlezen, maar we zijn er geen specialisten in.
.
En wat ik in ieder geval heel graag wil doen, en dat is volgens mij nog niet zo vaak gebeurd, is om vanuit het stukje geleefde ervaring van onze handicap, vanuit onszelf maar ook vanuit onze gasten, we hebben hele leuke gasten ook in onze volgende afleveringen, om met elkaar vanuit die ervaringsdimensie, die emotionele dimensie, te kijken naar het leven en werk van Frida Kahlo. 
.

XANDRA: Ik heb er zin in.
.

ELINE:  Ik ook, ik kan niet wachten. Maar, voor dat we erin duiken. Xandra, wie ben jij eigenlijk? Wie heb ik tegenover me?
.
XANDRA: Ja, ik ben Xandra Koster, ik ben 50 jaar. Ik werk in de belangenbehartiging voor gehandicapte mensen. Daarnaast ben ik ook activist, net zoals jij. En ik hoorde gisteren toevallig Lisa Hinderks, een Dove activist, zeggen; ‘Ik ben activist omdat het moet.’ En dat resoneerde wel echt met mij zo van, ik ben geen activist omdat ik het leuk vind of omdat het mijn hobby is, maar omdat je een beperking hebt, of überhaupt tot een minderheidsgroep behoort en je wil een beetje een fatsoenlijk leven, dan moet ik voor mijn gevoel mij uitspreken tegen dingen. Ik ben activist omdat het moet.
.
Hoe zie ik eruit voor de luisteraars? Ik ben een wit persoon. Ik heb kort, vroeger zei ik altijd donker haar, maar zo langzamerhand ben ik best wel grijs aan het worden hier en daar, dus grijs en donker haar. Ik zit in een rolstoel. Ik heb een leuke, gekleurde jurk aan en een sjaal met Frida Kahlo erop, om mijn schouders.
.
Vergeet ik nog iets?
.
ELINE: Je kijkt over de rand van je bril. 
.
XANDRA: Oh ja, ik kijk over de rand van mijn leesbril, want ik moet het script lezen inderdaad. Dus dat is wie ik ben.
.
ELINE: Leuk. Aangenaam kennis te maken, ook al kennen we elkaar al een tijdje. Maar we zijn hier voor Frida Kahlo.
.
Vertel, jij en Frida, hoe is dat zo gekomen?
.

XANDRA: Uhm… Ik heb echt, ik denk zo’n twintig jaar geleden, voor het eerst van Frida Kahlo gehoord, via een vriendin van mij. Haar moeder en zij ook waren echt groot fans van Frida Kahlo. Ik nam dat toen een beetje ter kennis geving aan, maar ze was altijd wel een beetje in mijn achterhoofd, omdat die vriendin is heel belangrijk voor mij. Haar moeder heeft allerlei werken van Frida Kahlo nageschilderd en die hangen bij die vriendin in huis. Ik werd daar dus wel echt dagelijks, of nou ja dagelijks, als ik bij die vriendin was mee geconfronteerd.
.
Maar het begon pas echt voor me te leven op het moment dat ik zelf een beperking kreeg. En ik er ook achter kwam dat Frida heel belangrijk was voor mensen met een beperking, vanwege allerlei redenen waar we het in de aankomende afleveringen over gaan hebben.
.
En ja, waarom is ze belangrijk voor mij? Ik denk dat het een beetje vergelijkbaar is met wat jij zegt, de verschillende identiteiten die ze heeft, queer, hoe zij omgaat met seksualiteit, met gender en met haar beperking.
.
En ik weet dat ze heel erg geportretteerd wordt in allerlei boeken en artikelen die over haar kunt lezen, als iemand die bijna een tragisch figuur is, omdat ze zoveel pijn en zoveel ellende heeft meegemaakt in haar leven. Maar ik zie haar juist veel meer als een sterke persoonlijkheid en iemand die gehandicapt was, maar daarnaast ook veel meer is, veel identiteiten heeft. Daar herken ik mezelf ook wel in. 

.
ELINE: Ja en hoe die in elkaar vervlecht, heel herkenbaar.
.
En het is natuurlijk ook niet helemaal toeval dat wij tegen over elkaar zitten aan tafel deze podcast op te nemen. Wat hebben wij samen met Frida? Wat betekent Frida Kahlo voor ons? 
.
XANDRA: Ja, wat hebben wij samen met Frida? Ik denk altijd als ik iets tegen kom in de media ofzo over Frida Kahlo, dan stuur ik jou dat en andersom jij stuurt mij dat. Het is een gezamenlijke liefde die we hebben.
.
We zijn ook al eerder naar een ander museum geweest in Nederland, waar werk van Frida Kahlo hing, dus ja, ik denk een gezamenlijke liefde. 
.

ELINE: Ja, het is een beetje een uit de hand gelopen hobby, zullen we het maar noemen.
.
XANDRA: Ja en sowieso zijn wij kunst- en museummaatjes. Maar zeker Frida ja. 
.
MUZIEK: Een ontspannen melodie met gitaar en neuriën. 
.
ELINE: Nou, in deze podcast nodigen we verschillende gasten uit om te vertellen over objecten in de tentoonstelling ‘Viva la Frida!’ Om jullie kennis te laten maken met ons, aangezien wij de hosts zijn, zetten Xandra en ik één van onze persoonlijke favoriete van de tentoonstelling in de spotlight. En op de website van het Drents Museum vind je informatie over de reeks ‘Op Frida’s Vleugels’, maar daar kun je ook de schilderijen en objecten zien die we bespreken in deze podcast afleveringen.
.
Xandra, over welk werk van Frida wil jij iets vertellen vandaag?
.
XANDRA: Ik heb heel veel moeite gehad om te kiezen, want er is zoveel moois om uit te kiezen. Ik heb uiteindelijk gekozen voor het stilleven met papegaai en vlag. Op dit moment kijk ik er naar als ik over jouw schouder kijk. Dan zie ik hem hangen, dus we zitten echt bij dat werk nu.
.
Ik zal hem even omschrijven voor de mensen thuis. Het is een, niet heel groot werk, maar dat is het meeste werk van Frida niet. Het is helemaal vol met fruit. Van boven tot onder, van links tot rechts volgeplakt met fruit zeg maar. Ik zie Cantaloupe, ik zie ook fruit dat ik niet ken, want het is allemaal fruit dat in Mexico gebruikelijk was volgens mij. Volgens mij zie ik een, ik denk dat het een cacao boon is, open gesneden. Ik zie twee cactus vijgen die open gesneden zijn en waar het sap van op tafel ligt, donkerrood echt bloedrood sap. Een sinaasappel waar een stukje van de schil is weggesneden, zodat je in het vluchtvrees kijkt. Bakbanaan, nog twee cactus vijgen die dicht zijn, die niet open gesneden zijn en nog een sinaasappel. Nou ja, veel fruit! En in die pul van wat ik denk dat het een cacao boon is, is een vlaggetje gestoken, een Mexicaans vlaggetje. En je ziet bovenop één van de vruchten een parkietje, een papegaai zitten.

.
Wat je veel ziet in Frida’s werk, in Frida’s stillevens zijn een aantal thema’s. Het thema huislijkheid, of dagelijks leven. Dat zie je in het opstapelen of uitstallen van fruit. Mensen kwamen terug van de markt en die stalden dan hun fruit uit, vrouwen meestal. Dus dat is wat je ziet, dat is één van de thema’s die je in haar stillevens ziet. Mexicaanse identiteit zie je, door het vlaggetje, maar ook door de verschillende soorten fruit. De echte Mexicaanse fruitsoorten.
.
Vogeltje is ook heel erg, bij ons zie je die niet, maar daar zijn ze heel normaal. Bij ons zie je ze alleen in kooitjes trouwens. Pre-Colombiaanse cultuur zie je vaak terug, in deze iets minder.  Pre-Colombiaans is voor Columbus, dus voor de kolonisatie door de Spanjaarden. Hoewel die doorgesneden cactusvijgen, die hebben wel te maken met geloof van Azteken. Die vijgen staan symbool voor bloedende harten. Dar kan ik verder over uitwijden, maar dat ga ik niet doen. 
.
ELINE: Dan zitten we hier vanavond nog.
.
XANDRA: Dan ben ik nog twintig minuten bezig. Als ik eenmaal ga… En seksualiteit en dat is eigenlijk waarom ik hem heel interessant vindt. Seksualiteit zie je ook en in dit geval met name in de Cantaloupe die door midden is gesneden en als je daar goed naar kijkt is dat gewoon een vagina. 
.
ELINE: Nou dat is heel wat te zien in wat je denkt dat gewoon een fruitmandje is, wat je naar een zieke stuurt. Stillevens, dat is helemaal jouw ding, hoor ik al.
.
XANDRA: Ja, nee, nee stillevens vond ik eigenlijk altijd een best wel saaie kunstvorm. Ik was eigenlijk nooit geïnteresseerd in stillevens. Ook die van Frida Kahlo niet. Ik dacht altijd dat zij stillevens was gaan schilderen aan het einde van haar leven, toen ze niet meer echt kon schilderen. Ik deed er een beetje lui denkend over, denk ik, over haar stillevens.
.
Onterecht. Het is ook een misvatting dat zij pas aan het einde van haar leven stillevens ging schilderen, want dat heeft ze van haar zeventiende tot aan haar dood gedaan. Haar laatste schilderij was ook een stilleven. Dus nee, het was niet mijn eerste liefde, maar door deze podcast en doordat ik me heel erg ben gaan verdiepen in deze podcast ben ik ze echt enorm gaan waarderen, de stillevens van Frida. 
.
ELINE: Was dat ook het geval toen Frida het schilderde in haar tijd? Waren stillevens ook populair in Mexico in die periode? 
.
XANDRA: Nee, helemaal niet. We hebben het over de periode 1920 tot 1950 ongeveer. Daar was het zeker niet populair en dat was net na de Mexicaanse revolutie. Überhaupt schilderijen waren niet populair want schilderijen waren dingen die in huizen hingen van de elite. En de elite waren mensen die geprofiteerd hadden van de kolonisatie van het land.
.
In die tijd waren muralisten te groot, dus muurschilderaars zoals Diego Rivera, de man van Frida. Die hadden een enorme invloed op wat oke was en wat niet oke was binnen de kunst. Schilderijen waren dat niet en zeker de stillevens niet. De muurschilderingen moesten eigenlijk bestaan uit de geschiedenis van voor de bezetting, van voor de kolonisatie.
.
En ook de geschiedenis van de Mexicaanse revolutie. En daar werden dan de helden geportretteerd. Die helden waren natuurlijk altijd mannen. Dat is toch wel heel wat anders dan een stilleven.
.
Desondanks schilderde Frida in haar leven ruim 25 stillevens. Best een groot deel van haar eufore. Eigenlijk is er heel weinig aandacht als je leest over Frida’s werk, dan lees je niet veel over de schilderijen, over de stillevens van Frida ondanks dat ze er best wel veel heeft gemaakt. 
.
ELINE: Ze hebben dus heel veel lagen, die stillevens van haar. Ze heeft er best wel wat gemaakt, maar wat je zegt, nauwelijks aandacht voor. Hoe komt dat?
.

XANDRA:  Ja, hoe komt dat? Ik durf daar geen keihard antwoord op te geven van; dit is het antwoord. Maar wat ik denk, is dat Frida’s werk wordt heel vaak geïnterpreteerd op basis van wat ze heeft meegemaakt in haar leven. Dus haar biografie.
.
En het verhaal rondom Frida wat je doorgaans hoort, is die arme vrouw die zoveel pijn, ellende en ziekte heeft meegemaakt en dan ook nog die overspelige man. Dat verhaal kun je veel makkelijker plakken over een zelfportret van Frida Kahlo dan op een stilleven.
.
Door het onderzoek dat ik heb gedaan voor deze podcast, zag ik pas echt hoe aanwezig het thema seksualiteit is in haar stillevens en specifiek haar vrouwelijke seksualiteit en dat is een onderwerp dat niet meteen in verband wordt gebracht met gehandicapten. En zeker niet met gehandicapten vrouwen.
.
Daarom vind ik het onderwerp voor deze podcast juist zo interessant. Seksualiteit en handicap hebben een rare relatie met elkaar. We worden vaak gezien als mensen die geen seks hebben, geen seks kunnen hebben of niet aantrekkelijk genoeg zijn om seks mee kunnen te hebben.
.
En daarnaast worden we vaak ook weer gezien als mogelijke slachtoffers van seksueel misbruik. Maar als seksuele wezens worden gehandicapten vrouwen eigenlijk nooit geportretteerd. Misschien dat daarom haar zelfportretten niet vaak besproken zijn, want de sensualiteit druipt letter van het doek. 
.
ELINE: Ja, want je zegt ook er liggen plasjes vocht onder het fruit. Die open gesneden meloen, die lonkt je echt toe. Het is heel erotisch in die zin.
.
XANDRA: Ja, dat is het zeker.
.
ELINE: Kun je het ook naar je eigen ervaringen vertalen met seksualiteit. Zit er ook een persoonlijke lading achter voor jou?
.
XANDRA: Uhm, ja ik heb dat nooit zo gehad met fruit. Maar wel dat stukje seksualiteit en handicap. Ja, dat kan ik wel naar mijn eigen persoonlijke situatie vertalen. Ik heb door mijn beperking altijd pijn in mijn lijf en de momenten dat ik seks heb. Dat zijn de momenten dat ik genot heb van mijn lijf. En dat zijn dan ook de enige momenten dat ik genot heb van mijn lijf. Terwijl de rest van de tijd, ben ik mij vaak bewust van mijn pijn of ben ik mijn pijn aan het blokkeren. En voel ik mijn lijf eigenlijk niet dus heb ik weinig contact met mijn lijf. En tijdens seks … Dan heb ik contact. En dat contact is fijn.
.
ELINE: Ja, dus dat is eigenlijk een heel onverwachts verhaal dat schuilt gaat achter een tamelijk onschuldig fruitmandje met een papegaaitje en Mexicaans vlaggetje.
.
XANDRA: Ja, nou ja zo onschuldig is het dus niet. En je hoeft het niet heel ver te zoeken om te zien dat het niet zo onschuldig is. Maar je moet eventjes voorbij het idee dat een stilleven saai is.
.
ELINE: Nou dat is een les die ik zeker in mijn oren ga knopen. Ik ga geen enkel stilleven meer voor de rest van mijn leven op dezelfde manier  bekijken. Haha.
.
MUZIEK: NOG INVULLEN
.
XANDRA: Nou, nou is het jouw beurt, Eline. Welk werk van Frida Kahlo wil jij graag in de spotlight zetten?
.
ELINE: Nou, we zitten er toevallig - we zijn namelijk een klein stukje verplaatst – zitten er nu tegenaan te kijken. Ik kijk, als ik langs je hoofd kijk, er recht tegenaan.
.
Het schilderij dat ik heel graag wil uitlichten is Het masker. En als ik het beschrijf: het hangt tegen een donkerblauwe muur. Beetje de kleur van het huis van Frida zelf, Caza Azul oftewel het Blauwe huis. In een soort nisje hangt het. Het is heel mooi uitgelicht en hangt in een houten blanke lijst. Het is heel simpel. Zonder versieringen. En het is een schilderij waarop je een persoon ziet die met haar rechterhand een masker voor haar gezicht houdt. En ik zeg haar, omdat als je er goed naar kijkt dan zie je een heel mooi opgestoken kapjes. Een gemanicuurde hand. Prachtige ring zit er om. Vuurrode nagellak. In een soort bruine en groene tinten en tropische bladeren die we zien achter de persoon. En van de persoon die het masker vasthoudt, zie je dus eigenlijk niet zoveel. Alleen de hals, de hand en het bovenste stukje van het haar. Maar als je naar het masker zelf kijkt, dan zie je dus een soort mensengezichtje. Kijkt best een beetje triestig. De wenkbrauwen lopen een beetje naar beneden. Het mondje hangt een beetje sip, naar beneden gekeerd. En het masker heeft haar of althans het lijkt haar. Het kunnen ook wel veren zijn. In het paars. Het contrasteert heel mooi met die bruin, groene, natuurkleuren van die bladeren in de achtergrond.

.
En … ja dat is dus het plaatje dat je ziet. Dus eigenlijk een persoon die een masker voor het gezicht houdt. En ik heb deze gekozen. Het was onmogelijk om te kiezen, want deze hele tentoonstelling is als een snoepwinkel natuurlijk. Maar ik heb voor mijn verjaardag afgelopen jaar het hele grote XL Taschen Frida Kahlo boek gekregen met al haar werken erin. Het is echt een genot. En toen ik het kreeg op mijn verjaardag ’s ochtends vroeg. Zat ik nog op bed. Dus ik zat met dat enorme boek – 7 kilo weegt het – en deed het open en het viel op de bladzijde met dit schilderij erop. En ik barste dus spontaan in huilen uit. De persoon die het boek gaf, vroeg of ik er niet blij mee was. 
.
XANDRA: Ahh 
.
ELINE: Dat was niet het punt. Maar het ging echt recht mijn hart in.
.
XANDRA: En wat was het zo dat jou zo raakte?
.
ELINE: Ja, zucht. Waar begin ik hiermee. De titel Het Masker gaat lekker voor mij over maskeren. Maskeren van pijn. Het maskeren van de fysieke pijn die ik dag in dag uit heb. Waar ik mee opsta en waar ik mee naar bed ga. Maar ook mentale pijn. Uhm, eenzaamheid. Ik ben 30. Ik ben best al een tijdje gehandicapt en er zijn weinig anderen van mijn leeftijd die die ervaring hebben. En je wilt toch meedoen. Dus in mijn dagelijks leven houd ik ook een masker omhoog. En dat kost heel veel energie ook om mee te draaien met de rest van de samenleving, zoals je dan denkt dat het zou moeten. Ofzo.
.
Maar ik denk ook bijvoorbeeld aan de stereotype die er zijn over gehandicapte mensen. Over jonge gehandicapte mensen, zoals ik. Maar een ander ding waarin ik het maskeren in herken, zijn mijn symptomen. Mijn klachten. Die variëren van dag tot dag. En dat is voor mezelf heel verwarrend. De ene dag kan ik boodschappen doen en de andere dag kom ik letterlijk mijn bed niet uit. Hoe ga je daar chocola van maken. Maar ook hoe ga je dat aan de buitenwereld vertellen? Dus ook daar wil een soort van begrijpelijk masker opzetten om mezelf goed uit te kunnen leggen naar de buitenwereld. Dus dat was de eerste associatie die ik hier tegelijk mee had. Die pijn dus echt het verbergen daarvan. Het maskeren.
.
XANDRA: Mag ik even tussendoor een vraag stellen.
.
ELINE: Ja.
.
XANDRA: Want jij zegt: ‘Voor de buitenwereld moet je een begrijpelijk verhaal vertellen.’ Hoe doe jij dat dan?
.
ELINE: Hmmm. Ik denk een manier waarop ik dat doe om zo vrolijk en ogenschijnlijk zorgeloos door het leven te gaan. Mijn beste masker is een hele grote brede glimlach, zodat mensen niet doorhebben wat er speelt. Want dat is makkelijker voor mij, vaak. Het kost minder energie. Om dat masker omhoog te houden. Om die elastiekjes aan te trekken en die grijns op te zetten. Dan uit te leggen wat er echt speelt en zeggen van: ‘Ah ik heb nauwelijks geslapen vannacht. Ik verrek van de pijn.’ Dus dat is een manier waarop ik zelf een masker opzet.
.
XANDRA: En werkt dat voor je?
.
ELINE: Op korte termijn werkt dat best wel effectief, want mensen stellen geen vragen. Maar op de lange termijn wordt zo een masker … die moet je omhoog houden. En daar word arm ook moe van. En dat is ook waar ik, toen ik mij ook ging voorbereiden voor deze opname en dit schilderij wilde bespreken, was dat ook een vervolgstap waar ik over nadacht. Ja het gaat over maskeren. Maar ook wat als ik dat masker afzet? Dat is echt supereng. Dat kan ik ook niet bij iedereen. Dat durf ik niet bij iedereen. Maar als ik iemand heb gevonden bij wie dat kan.
.
En dat voel ik bij jou Xandra, dat ik hem kan afzetten. Dan komt daar veel meer verbinding bij. En het feit dat ik nu met activisme bezig ben. Dat ik andere gehandicapte mensen ken. Dat ik dat stukje van mijn identiteit echt omarmd en geaccepteerd heb. Dat ik echt een gemeenschap heb gevonden in de gehandicapte gemeenschap. Ja, dat is echt. Klinkt misschien wel dramatisch. Maar is wel echt levens veranderd geweest. Voor mij.
.
XANDRA: Hmm, ja. 
.
ELINE: En die herkenning die ik voel bij andere mensen zoals ik. Dat is ook iets, ja als ik verder ga nadenken over dit schilderij dan voel ik dat ook.
.
XANDRA: Mooi. Hé. En wat zegt dit schilderij over Frida. Weten we daar iets van?
.
ELINE: Nou waar ik al een beetje op hinten. Het kapsel dat je ziet. De hele mooie gemanicuurde handje met een mooie sieraden. De ranken hals. Het is eigenlijk een zelfportret van Frida Kahlo. Je ziet haar gezicht niet, want ze houdt dat masker voor. Maar uit alles schreeuwt het dat zij het zelf is. En Frida maakt heel vaak zelfportretten met leuke aapjes. Met hele mooie sieraden om. Met mooie achtergronden. Maar deze is dus best bijzonder, omdat dit een zelfportret met masker is. Dat heeft ze niet zo vaak gedaan. En wat het zo interessant maakt, is dat dat masker iets heeft…
.
Vaak verschuil je je daar een beetje achter. Alsof er niets aan de hand is. Hé, wat ik al zei die elastiekjes aantrekken en dan lijkt het allemaal heel leuk en normaal. Maar wat heel leuk is als je naar dit masker kijkt. Dan huilt het. Het masker heeft een beetje bolle wangetjes en daar zie je echt de tranen overheen biggelen. En die hele verdrietige gezichtsuitdrukking ook. En, he dat is eigenlijk heel atypisch, want een masker zet je normaal op om iets te verhullen. Te verbergen. Maar nu huilt het masker zelf. Dus kan het masker dus iets vertellen wat Frida niet direct aan de kijker wil laten zien?
.
Dat is een hele interessante om over na te denken. En heel veel mensen die interpreteren het schilderij als een uitdrukking van haar lijden. En dat ze pijn had. En dat natuurlijk mentaal drukt. Nou we draaien al wat langer mee in dit wereldje. Dat is een verhaal die je best hoort over gehandicapten/chronisch zieken. 
.
Maar zelf herken ik mij daar eigenlijk helemaal niet in. Mijn leven is helemaal geen tranendal. Ik doe keileuke dingen. Zoals deze podcast opnemen met jou. Maar toen ik nog eens goed naar het schilderij ging kijken. Toen viel mij nog iets op. Want als je heel goed kijkt dan zijn er ogen geschilderd op het schilderij.
.
XANDRA: Op het masker bedoel je.
.
ELINE: Sorry, op het masker. Op het masker zijn ogen geschilderd. Maar als je van dichtbij gaat kijken dan is het er bijna met een botte schaar ingeprikt. Zijn er op de ogen van het masker ook gaatjes gemaakt. Normaal kijk je, kijkt Frida er doorheen naar de kijker. Maar wij kunnen Frida’s ogen niet zien daardoor. Dus opeens zette dat de vraag op zijn kop. Wie kijkt er nou eigenlijk naar wie? Wie heeft nou echt de macht? Wie verschuilt zich nou echt? En wie heeft nou het laatste woord in dit schilderij?
.
XANDRA: Mooi. En wat betekent het voor jou dat Frida zich op deze manier neerzet?
.
ELINE: Ik vind het een heel krachtig schilderij. Een heel krachtig zelfportret, omdat zeker met die kijkgaatjes. Wij zien haar niet, maar zij ziet ons wel. En ze houdt ons iets voor wat zij heeft bepaald. Zij zet zich heel bewust neer. Ik vind het heel tof, omdat het een hele krachtige, zelfverzekerde manier is van jezelf te presenteren aan de buitenwereld. Omdat Frida natuurlijk aan de lopende band …
.
Haar kleding, haar sieraden, haar haar. Zij heeft in alles de touwtjes heel strak in handen hoe zij zich naar de buitenwereld presenteert. En zij schaamt zich daar ook niet voor. Dus voor mij is het een heel sterk schilderij en ook wel een inspiratie. Ik kan dus bepalen hoe de buitenwereld mij ziet. En misschien, heel misschien. Kan die buitenwereld mijn rug op als ik daar zin in heb.

.
MUZIEK: Mexicaanse melodie tussendoor. Het is een ontspannen Mexicaanse melodie met gitaar en neuriën. 

.
ELINE: Nou daar zitten we dan, Xan, midden in de tentoonstelling. Er is van alles te zien, te beleven. Heel veel om van te genieten. We hebben maar twee hele kleine dingen kunnen uitlichten. Wat vind jij bijzondere dingen die we hebben besproken aan de schilderijen?
.
XANDRA: Nou het leek mij wel leuk om de titel van onze podcast is Op Frida’s Vleugels. En het leek mij wel tof om te kijken aan het einde van het gesprek, nu dus, wat zijn jouw vleugels en wat zijn mijn vleugels. Frida die zegt: ‘Als ik niet kan lopen, dan ga ik toch gewoon vliegen.’
.
En als ik kijk naar jou verhaal, dan … Jouw vleugels zijn niet die elastiekjes die jouw kracht geven en wat jou eigen maakt. Het is niet die grote glimlach die je opzet. Maar wat ik jou hoor zeggen. Denk ik. Dat de community, de gemeenschap van mensen met een beperking dat, dat jouw vleugels zijn. Ik zie je knikken.
.
ELINE: Absoluut. Je slaat de nagel op zijn kop.
.
XANDRA: Cool. En als ik kijk naar mijn eigen verhaal. Denk ik dat seksualiteit een van mijn vleugels is.
.
ELINE: Ja, absoluut. Ik vind het ook heel mooi. Dat is ook iets wat ik van jou geleerd heb. Dingen kunnen naast elkaar bestaan. We hebben allebei op dagelijkse basis pijn en daarnaast kun je met je lichaam leuke ervaringen opdoen. Je kunt lekker eten, je kunt fijn buiten zijn, je kunt in de zon zitten. De zonnestralen op je gezicht voelen. En dat is ook iets wat ik van jou heb geleerd.
.
En wat ik ook heel mooi vond is wat je vertelde over dat stilleven. Ik zie mezelf al zitten met die schaal en proeven aan alles. En oh, wat is dit en hoe smaakt dat. En oh, dat is meer zurig dan zoet dan ik had verwacht. En dat het allemaal tegelijk kan bestaan met die pijn en dat het soms best wel lastig is om met die handicap om te gaan.
.
Ik denk ook, dat als je zegt seksualiteit maar ook lichamelijkheid dat dat iets heel moois is dat jij aanraakte tijdens het bespreken van het stilleven. Dat zijn wel echt jouw vleugels. Dat herken ik wel als je dat zegt.
.
XANDRA: hmmm
.
ELINE: Ik vond het heel bijzonder om zo deze eerste kick-off te doen. Deze eerst introductie aflevering. Ik hoop dat de luisteraars ons zo een beetje hebben kunnen leren kennen. Wat kunnen we van de andere afleveringen verwachten, Xandra?
.
XANDRA: In de andere afleveringen hebben we gasten. In elke aflevering een gast ook met een beperking. En elke aflevering staat er een voorwerp of kunstwerk centraal. En daar gaan we dan, een beetje vergelijkbaar zoals we dat nu hebben gedaan, met die gast in duiken.
.
ELINE: Fantastisch. Ik kan niet wachten.
.
XANDRA: Ik ook niet. Dank jullie wel voor het luisteren. Check ook de andere drie afleveringen van deze podcast, die tweewekelijks uitkomen. Als je deze podcast tof vindt, laat dan een positieve review achter in je favoriete podcast app zodat anderen ‘m makkelijker kunnen vinden.
.
ELINE: Op Frida’s Vleugels werd gepresenteerd door mijzelf, Eline Pollaert, en Xandra Koster. We maken de podcast in samenwerking met het Drents Museum. De techniek lag in de capabele handen van Lisa Jansen.
.
Wil je nog iets kwijt over de podcast? Ga dan naar www.drentsmuseum.nl/podcast

.
Als je nog niet bent geweest, kom dan vooral langs in het Drents Museum om zelf te kijken naar Viva la Frida! En kom natuurlijk nóg een keer als je door onze podcast met een nieuw perspectief het werk van Frida Kahlo wil bekijken. Dat kan nog tot en met maart 2022. Maar houd de website in de gaten voor een eventuele verlenging van de tentoonstelling in verband met corona.
.
MUZIEK: Een ontspannen melodie met gitaar en neuriën.